“Yaşamın özü nedir? Başkalarına yardım etmek ve iyilik yapmaktır.”
Bu platformda bu satırları yazan benim gibi birçok arkadaşım, arka planda bu yazılar için emek veren kişiler ve yine bu platformda eğitim veren insanlar, hatta bu yazıyı okuyan sizler de dahil hepimiz bu işi gönüllü olarak yapıyoruz. Hepimizin kendine göre farklı motivasyonları olsa da ortak noktamız bu işleri içimizden geldiği için, gönlümüze göre yapıyor oluşumuz. Peki gönüllülük kelimesi nasıl ortaya çıkmış, neden gönüllü diyoruz hiç düşündünüz mü? Gelin, bu yazıda bu kelimenin etimolojisine yani kelime kökenine bakalım.
Avrupa dilleri ailesinin atası olarak kabul edilen Latince’de özgür irade, istek anlamına gelen “voluntas” kelimesi, sonraları gönüllü, kendi iradesiyle hareket eden anlamına gelen “voluntarius” kelimesine evrilmiştir. Bilinen en eski kaynağa göre Fransızca “voluntaire” kelimesi 1960 yılından öncesine kadar sivillerin gönüllü olarak yaptığı askeri hizmete verilen ad olarak kullanılmıştır. Sonrasında “volontarisme” yani iradecilik olarak gerek yazılı gerek sözlü dilde kullanılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda İngilizceye gönüllülük anlamına gelen “volunteering” ve gönüllü anlamına gelen “volunteer” kelimeleri olarak geçmiştir.
Altay dil ailesine mensup olan dilimize ise eski Türkçeden geçtiği düşünülmektedir. Yine aynı dil ailesinde bulunan Moğolcada “kökün/köken”, Uygurcada insan bedeninin üst ön yanı anlamına gelen “kögüz” ve bilinen en eski Türk kaynaklarından biri olan Divan-i Lugat-it Türk’ de “kögüz/köküs” olarak kullanılmıştır. Fonetik olarak baktığımızda aslında bugün Türkçede de kullandığımız “göğüs” kelimesine benzerliği oldukça açık. Tarihçi ve dil bilimcilere göre “göğüs” kelimesi daha biyolojik anlamda kullanılırken zaman içerisinde eski Türkçe “kög” olarak bilinen ve sonrasında “köŋül” sözcüğüne evrilmiş olan sözcük “gönül” ortaya çıkmıştır. Gönülden gelen, istekli anlamına gelen “gönüllü” kelimesi de bu şekilde ortaya çıkmıştır. Ve bugün hepimiz bir karşılık beklemeden, istekli yapılan iş, yardım anlamına gelen “gönüllü” kelimesini kullanmaktayız.
Toplumsal dayanışma ve yardımlaşmanın mihenk taşı olan gönüllülük bugün resmi ve özel olmak üzere birçok kuruluşun çatısı altında gerçekleştirilmektedir. Görmüş olduğunuz üzere aslında gönüllülük bir adı olmasa da yüzyıllardır yardımlaşma adı altında yapılmıştır. Daha sonraları çok spesifik bir duruma verilen ad olsa da zaman içerisinde birçok dilde yerini almış ve varlığını sürdürmektedir. Birleşmiş Milletler gönüllülük kavramına destek vermek adına her yılın 5 Aralık gününü Uluslararası Gönüllülük Günü olarak belirlemiştir.
Bonus Part:
Avrupa dil ailesine mensup olan Almancada, Latince kökeni ile aynı anlamda olan ve özgür irade anlamına gelen “Freiwillige” gönüllü demek için kullanılır. Almancada olduğu gibi Danca’da da “frivillig” gönüllü anlamına gelmektedir.
Latin dil ailesine mensup olan İspanyolcada İngilizceye çok benzer bir şekilde “voluntario” kullanılır. Aynı aileye mensup olan İtalyancada ise “volontario” kullanılmaktadır.
Germen dil ailesine mensup olan Norveççede ise kolektif, imece anlamına gelen “dugnad” kelimesi kullanılır.
Güney Afrika dilinde “ubuntu” kelimesi gönüllü anlamında kullanılır ve aynı zamanda insanların birbirlerine bağlılık ve ilişkilerine odaklanan etik ya da hümanist bir felsefeye verilen addır.
Fincede “vapaaehtoinen” sözcüğü hem gönüllülük hem de gönüllü anlamına gelmektedir.
Azranur Elif Sucuoğlu
